۱٫ روانکارها
۱-۱٫ معرفی روانکارها
روانکاری روشی است به منظور جلوگیری از اصطکاک و سایش سطوح متحرکی که بر روی یکدیگر قرار می گیرند. در واقع وظیفه اصلی روانکاری، کاهش میزان اصطکاک بین سطوح متحرک و ثابت میباشد. روانکارها از دو جزء اصلی روغن پایه و مواد افزودنی تشکیل می‌گردند و شرکت‌های تولیدکننده روغن پایه(پاالیشگاه‌های روغن) ماده اولیه یعنی برش لوبکات را از پاالیشگاه‌های نفت دریافت و طی فرآیندهایی به روغن پایه و سپس به روغن نهایی جهت مصارف مختلف تبدیل می نمایند. بهطور خلاصه خروجی یک پالایشگاه روغن‌سازی شامل محصولات زیر میباشد:
روغن پایه، روغن نهایی و فرموله‌شده، اسلک واکس، پارافین واکس، اکستراکت
۲-۱٫ انواع روغن پایه:
براساس منبع : روغن گیاهی، روغن معدنی و سنتزی(مصنوعی)
براساس پارمترهای کیفی و خواص: روغن پایه I (لوب کات) و II و III، مواد افزودنی
روغن پایهI : روغنهای گروه I با حلال تصفیه می‌شوند، که فرآیند تصفیه ساده‌تری است و آنها را کمتر تصفیه‌شده و در نتیجه ارزان‌ترین روغنهای پایه موجود می‌سازد. روغنهای تصفیه‌شده با حلال معمولاً از ترکیبی از مولکول‌های هیدروکربنی مختلف تشکیل شده‌اند که در فرآیند پالایش قابل تشخیص نیستند
روغن پایه II: با استفاده از فرآیند تصفیه آب برای جایگزینی فرآیند تصفیه حلال سنتی ایجاد می‌شوند. گاز هیدروژن برای حذف اجزای نامطلوب از نفت خام استفاده می شود. این منجر به یک روغن پایه شفاف و بی رنگ با ساختارهای گوگرد، نیتروژن یا حلقه بسیار کمی می شود.
روغنهای پایه گروه III: این روغنها دوباره با استفاده از فرآیند گاز هیدروژن برای تمیز کردن نفت خام ایجاد می‌شوند، اما این بار این فرآیند شدیدتر است و در دما و فشار بالاتری نسبت به روغنهای پایه گروه دوم استفاده میشود. روغن پایه به دست آمده شفاف و بی رنگ است اما دارای VI بالاتر از ۱۲۰ است. علاوه بر این، نسبت به روغن های گروه I در برابر اکسیداسیون مقاوم تر است.
امروزه روند فناوری در این بخش به سمت روغن های نانویی ( رویال داچ شل،کاسترول، موبیل۱ و پترونام سهند) و روغن های پایه سنتزی است.
۲٫ تولیدکنندگان پیشرو جهانی
۱-۲٫ Shell
شل اولین تامین کننده روان کننده جهانی است که روان کننده های پیشرو در بازار را به مصرف کنندگان در بیش از ۱۰۰ کشور جهان تحویل می دهد.شل بینشهای تکنولوژیکی در سطح جهانی را برای محصولات خود به خدمت میگیرد و بهترین فرمولاسیون ها را برای خودروهای مشتریان خود ارائه می دهد.
برخی از گروههای محصولات شل:
| SHELL HELIX FULLY SYNTHETIC MOTOR OILS | SHELL RIMULA FULLY SYNTHETIC OILS |
| SHELL ADVANCE MOTORCYCLE ENGINE OILS | SHELL RIMULA SYNTHETIC TECHNOLOGY OILS |
نوآوری شل با ارائهی SHELL HELIX ULTRA WITH PUREPLUS TECHNOLOGY:
وسایل نقلیه موتوری امروزی به روغنی نیاز دارند که همگام با تقاضاهای در حال تغییر آنها باشد و عملکرد و عمر موتور را بهبود بخشد. به همین دلیل است که Shell فناوری PurePlus را توسعه داد، روشی کاملاً جدید که از گاز طبیعی برای تولید روغنهای پایه استفاده میکند. Shell Helix Ultra با فناوری PurePlus اولین روغن موتور مصنوعی است که از گاز طبیعی طراحی شده است و عملکرد طولانی مدت موتور را به شما می دهد.
فناوری Shell PurePlus یک فرآیند انقلابی است که گاز طبیعی را به روغن پایه شفاف کریستالی تبدیل می کند و تقریباً هیچ یک از ناخالصی های موجود در نفت خام وجود ندارد. روغن پایه تقریباً ۷۵ تا ۹۰ درصد روغن موتور را تشکیل می دهد و بنابراین این یک تغییر قابل توجه در ترکیب محصول است.
Shell Helix Ultra برای مدت طولانی تری در دماهای بسیار بالا قوی تر می ماند تا به عملکرد و محافظت از موتور ادامه دهد. مقاومت فوق العاده ای در برابر تخریب روغن، تا ۳۲ درصد بهتر از آخرین استانداردهای صنعتی دارد.
۳٫ بازار
پیش‌بینی میشود که بازار جهانی روانکارها از ۱۱۷٫۳۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ به ۱۳۱٫۳۳ میلیارد دلار تا سال ۲۰۲۹ رشد کند که در این دوره CAGR برابر با ۲٫۳ درصد است.
با توجه به تغییرات تکنولوژیک و به تبع آن تغییرات بازار با افزایش کیفیت روغنهای پایه تولیدی، تمایل مصرف به سمت گروههای بالاتر در حال تغییر است و بسیاری از واحدهای تولیدکننده روغنهای پایه گروه ۱ به دنبال بازطراحی و ارتقای واحد خود می‌باشند. به عنوان نمونه در طی دهه گذشته، حدود ۶ میلیون تن از تقاضای روغنهای پایه گروه ۱ کاسته و جمعا ۱۱ میلیون تن به تقاضای روغنهای گروه ۲ و ۳ اضافه شده است.
۴٫ ایرانول
شركت ملي نفت ايران در راستاي خصوصي سازي شرکتهاي دولتي و سياست هاي كلان دولت جمهوری اسلامی ایران مبني بر كاهش حجم تصدي گري دولتي در حوزه غير انحصاري و واگذاري امور به بخش خصوصي، با هدف توسعه مشاركت اين بخش در فعاليتهاي اقتصادي و صنعتي، بمنظور افزايش كارآيي ، واحد های روغن سازی پالایشگاههای تهران و آبادان را به سازمان تامين اجتماعي، صندوق بازنشستگی کشوری و آستان قدس رضوي واگذار نموده است كه اين واگذاري منجر به تاسيس شركت نفت ايرانول در ۱۱ آذرماه سال ۱۳۸۱ گرديد.
۴-۱٫ مواد اولیه
روغن پایه I (لوب کات) و II و III، مواد افزودنی
مواد اولیه این شرکت از پالایشگاهای نفت تهران و آبادان تامین میشود.
۴-۲٫ محصولات
انواع روغن موتور، روغن دنده خودرو، روغن دریایی، روغن صنعتی، گریس، ضدیخ ضدجوش
۳-۴٫ فرآیند تولید
۴-۴٫ سایر تولیدکنندگان داخلی
در جدول زیر مشخصات چهار تولید کننده داخلی روغن صنعتی ارائه شده است.
در شکل زیر ترکیب محصولات تولیدی پالایشگاههای روغن داخل کشور نشان داده شده است.
روغن پایه II و III و برخی افزودنی ها از خارج کشو تامین می شود.
محصولات: روانکارها( روغن موتور، روغن صنعتی، گریس)، ضدیخ ضدجوش
۵ . نیازسنجیهای انجام شده
۵-۱٫ تولید روغن گروههای II و III و IV
با توجه به تغییر تکنولوژی در صنعت روانکارها مصرف روغنهای گروه I در حال کاهش میباشد و بازار در حال حرکت به سمت روغنهای گروههای بالاتر است.
۲-۵٫ ماده افزودنی افزایش قلیاییت(TBN Booster)
در حال حاضر این ماده از خارج کشور تامین میشود و با تولید آن میتوان از خروج ارز و وابستگی به خارج کشور جلوگیری کرد.
۳-۵٫ تولید محصول وکس مکروکریستالیزه
بدلیل بالا بودن روغن پایه در Slack Wax تولیدی این شرکت و جلوگیری از خام فروشی و خلق ارزش افزوده، تولید وکس میکروکریستالیزه مطرح شده است.
۴-۵٫ بهینهسازی محصول RPO
بهدلیل بالا بودن میزان گوگرد و PCA در محصول RPO یا روغن فرآیندی تولیدی شرکت ایرانول، این محصول با قیمت پایینتری نسبت به تولیدات رقبا به فروش می رسد لذا نیاز به پایین آوردن میزان گوگرد وجود دارد.
۶٫ شرکت دانشبنیان در حوزه روانکارها
پترونام سهند: شرکت پترونـام سـهند فعالیـت خـود را از سـال ۱۳۹۷ و در شهر تبریز بـا هـدف ارائـه بهتریـن محصـولات بـرای رفـع مشـکلات مشـتریان خـود، شـروع کرد.در حال حاضر توانسـته است بـا بـه کارگیـری دانـش و علــم مدیــران ارشــد خــود، از فنــاوری نانــو افزودنیهایــی خــاص در محصولات خود اســتفاده کند و مشــتریان خــود را راضــی نگــه دارد.
روغــن موتــور تولیدی این شرکت با نام تجاری پارانوکــس، بــا اســتفاده از نانــو افزودنیهــا تولیــد و در بـازار عرضـه میشود. روغـن موتـور پارانوکس توانسـته بـا قابلیتها و تکنولـوژی خـود در صـدر لیسـت بهتریـن روغن موتورهـای خاور میانـه جـای بـاز کنـد.